الکفایه فی علم الطب (الکفایه)
پدیدآورنده : ابن مندویه اصفهانی
تصحیح انتقادی و ترجمه: دکتر محمدعلی سلمانی مروست، دکتر شکوفه شریفی فر، دکتر وحید تفضلی، دکتر هانیه قاسمی
ناشر: المعی
سال چاپ : 1403
تعداد جلد / صفحات : یک جلد / 184 صفحه
معرفی کتاب الکفایه فی علم الطب (الکفایه) اثر ابن مندویه اصفهانی
کفایة الطب مشتمل بر یک مقدمه تحقیقى به قلم محقق کتاب و متن اثر است که داراى تبویب و فصل‌بندى خاصى نیست، بلکه گویا مجموعه‌اى از مقالات است. مؤلف در مقاله اول بعد از بیان کلیاتى در درمان بیمارى‌ها به بیان معالجه اعضاى بدن پرداخته است. همچنین از اقسام داروها و نیز خواص و کیفیت عمل آنها در درمان بیمارى‌ها سخن مى‌گوید. در مقالات دیگر کتاب نیز به ترتیب درباره نبض و دلائل و انواع آن، نفس، تفسره، دلائل نفث و براز سخن رفته است
گزارش محتوا
کتاب با مقدمه تحقیقى نسبتاً مفصلى آغاز شده است. در این بخش از کتاب مطالبى درباره آثار نویسنده، کتاب مورد بحث، منابع آن، سیره نویسنده و مؤلف در نگارش مطالب پزشکى این اثر بیشتر بر تجربیات خود تکیه دارد تا نقل اقوال دیگران. البته وى در بخش ادویه‌شناسى از سه کتاب: «حلیة البرء» تألیف جالینوس، «الادویة المفردة» تألیف جالینوس، و «الادویة المفردة» تألیف دیسیقوریدس بهره‌مند شده است، ولى با این حال در این بخش هم تنها به نقل اقوال اکتفا نمى‌کند، بلکه بیشتر آنچه را که مى‌نویسد، تحقیقات و تجربیات خود اوست.
نویسنده در بخش‌هاى بعدى این نگاشته، تنها به تحقیقات خود بسنده کرده و سخنى از دیگران نقل نکرده است. علاوه بر تحقیقات و تجربیات مؤلف که خود حائز اهمیت است، نحوه بیان مطالب در این نگاشته خالى از پیچیدگى و اغلاق است. مثلاً در مبحث نبض که به قول ابن سینا مبحثى نظرى و مشکل است، عبارت مؤلف بسیار واضح و قابل فهم و در عین حال مختصر و دقیق است.
وضعیت کتاب
این کتاب براى اولین بار بر اساس نسخه‌اى خطى که در کتابخانه غوطاى آلمان وجود داشته و به همت دکتر سلمان قطایه به سال 1979م تحقیق شده است.
محقق کتاب در ابتداى اثر مقدمه‌اى مفصل درباره زندگى و آثار مؤلف و نیز شیوه بحث مؤلف در این کتاب نوشته است. در پایان کتاب نیز فهرست‌هایى را به اسماء ادویه گیاهى، داروهاى مرکب، اوزان و مقاییس عربى، داروهاى حیوانى، داروهاى معدنى، غذاها و مصطلحات طبى اختصاص داده است. وى در این فهرست‌ها علاوه بر ذکر این موارد، معادل لاتین و گاه فرانسوى اصطلاحات کتاب را ذکر کرده است. فهرست مطالب کتاب نیز در انتهاى اثر آمده است.
در تمدن اسلامی، چهره‌های طبی شاخصی وجود داشته که هر یک از آنها نقش به سزایی در رشد و پیشرفت حرفه پزشکی ایفاء کرده‌اند. ابوعلی احمد بن عبدالرحمن بن مندویه اصفهانی، معروف به ابن مندویه، از پزشکان مشهور بیمارستان اصفهان در قرون اولیه اسلامی است. وی در ردیف اطبای درجه اول عهد خود محسوب می‌شده و از جمله ۲۴ طبیبی است که از طرف عضدالدوله دیلمی در بیمارستان عضدی بغداد در زمینه‌های آموزشی پزشکی و داروسازی مشغول به خدمت گردیده و قریب به پنجاه جلد کتاب و رساله در طب تألیف نموده است. «کتاب الکافی فی الطب» یا «الکفایه» مشهورترین اثر ابن مندویه و معروف به «القانون الصغیر» است. علیرغم شهرت ابن مندویه و نقش وی در رشد و پیشرفت حرفه پزشکی، امروزه جامعه پزشکی ما درباره آثار این طبیب پیشگام و پرکار، اطلاعات کافی ندارد..
